Wężyczyn to mała wioska niedaleko Mińska Mazowieckiego, położona w tej samej gminie Latowicz, w której kręcony jest znany film „Ranczo” (w Wilkowyjach) w województwie mazowieckim, w roku 1976 należąca do województwa siedleckiego.
O Wężyczynie nikt nie słyszał. Można powiedzieć „wieś jakich wiele”. Ale z nieznanego dzisiaj już powodu muzealna ekipa (w składzie Krzysztof Chojnacki i Genowefa Tkaczyk) wybrała tę właśnie wieś na realizację filmu prezentującego obróbkę lnu – począwszy od fazy wysiewu po przędzenie. Być może wybór padł ze względu na bliskość Warszawy (ok. 70 km), ponieważ w celu realizacji takich założeń do Wężyczyna trzeba było jeździć pięciokrotnie, by zarejestrować wszystkie fazy: wiosenny wysiew lnu, następnie latem: zrywanie, roszenie, moczenie, suszenie.
Jak pisze Chojnacki w komunikacie Dokumentacja filmowa kultury ludowej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie (lata 80. XX w., Archiwum Naukowe PME, HMuz 43/5) Jesienią sfilmowane zostały sceny międlenia, tarcia, klepania i czesania lnu. W zakończeniu oglądamy przędzenie lnu na kołowrotku aż do uzyskania nitki, najprawdopodobniej już w zimie. Materiał zawiera duży ładunek oświatowo-popularyzatorski umożliwiający prześledzenie w ciągu 20 minut procesów rozciągniętych w czasie. Ale jak pisze dalej Powstał problem zainscenizowania pewnych czynności nie stosowanych od kilkunastu lat z powodu przechodzenia na przemysłową uprawę tej rośliny. Znaleziono na wsi niezbędne narzędzia oraz kobiety posiadające pełną umiejętność posługiwania się nimi. A były to klepacze do lnu, międlice, cierlice, szczotki, kołowrotek. I jak konstatuje Chojnacki Dzięki technice filmowej jeszcze jedna umiejętność została uratowana od zapomnienia.
Jak wspominają przybyli na pokaz mający miejsce 20.11.2018 r. w Urzędzie Gminy mieszkańcy len uprawiano tu do końca lat 70.XX w., ale w sposób bardziej uprzemysłowiony Później już nikt nie siał, nie zbierał i nie prządł lnu… Skończyła się pewna era. Niektórzy mówią, że mają jeszcze gdzieś odłożone w budynkach gospodarczych albo na strychach sprzęty: cierlice, szczotki… ale to już przeszłość która wróciła na filmie, na którym widać także dawną wieś: wóz zaprzężony w konia, kobiety w zapaskach, wspólną pracę przy obróbce lnu, bo nie pracowało się w pojedynkę – ta praca podobnie jak inne była pracą zespołową, a lnem zajmowały się kobiety. Ich spotkania „wokół lnu” tworzyły kobiecą wspólnotowość i wspólnotowość wsi, ponieważ jak było trzeba pomagali też mężczyźni. Starszym niekiedy brakuje tych dawnych spotkań i dlatego możliwość wspomnienia dawnego życia przy filmie była doskonałą okazją sięgnięcia do przeszłości, która zawsze budzi nostalgię.
Autorka wpisu: Małgorzata Jaszczołt, koordynatorka projektu. Fot. Ryszard Rogaliński, 1976 r.
Archiwalne filmy dostępne są online na dedykowanej playliście „Muzeum w Terenie” na kanale YouTube.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury i budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego.