Niepisana, potoczna definicja filmu etnograficznego jest taka, że „to film długi i nudny”, i za taki można uznać zapis tytułowego wykręcania skóry w dokumencie „Wykręcanie skóry”, zrealizowanym w Starej Rozedrance w roku 1989. Był to też jeden z ostatnich zapisów Piotra Szackiego, zrealizowany z Jackiem Sielskim w technice video. Zapis nie został zmontowany jako film, prezentuje też tylko fragment procesu obróbki skóry w powtarzalnych czynnościach wykręcania skóry przy pomocy kieratu i drewnianych drągów. Na filmie wystąpił główny bohater rymarz Stanisław Bergiel oraz sąsiad Antoni Boćwiński.
Pozostała w Starej Rozedrance rodzina Stanisława Bergiela okazała się liczna, pozostało także miejsce realizacji filmu – gospodarstwo rodziny Bergielów, w którym gospodarzy syn z synową. Na podwórku rośnie jeszcze grusza, przy której wykręcano skórę, stoją budynki gospodarcze, a także ten sam dom, w którym na strychu miał swój warsztat rymarski Stanisław Bergiel. Z przeszłości pozostały nieliczne odnajdywane w różnych miejscach akcesoria: tablica informacyjna, kilka narzędzi, puszka z resztką smaru, resztki skór, kobyłka rymarska i stół na którym Bergiel ciął skórę na pasy z której szył później uprząż… Ale nie pozostał żaden z wyrobów: ani uprząż, ani chomąta… Ale pozostała przede wszystkim pamięć wśród licznej rodziny o ojcu i dziadku, którego wspominają z tą nutą rozrzewnienia, jak się wspomina z żalem kogoś kto odszedł. Dziadek – jak mówią wnuczki miał poczucie humoru, lubił palić, nie pozwalał „psuć” skóry, ale też czasem zaklął… „Przywieźliśmy” im Go tym filmem „z powrotem” i dla nich ten zapis mógłby trwać jak najdłużej i przekroczyć tę 30-to minutową, jedna z dłuższych, ‘nudniejszych’ realizacji.
Bergiel pracował jeszcze do początku lat 90.XX w., co wydaje się stosunkowo długo jak na tę dziedzinę rzemiosła i zmiany w systemie gospodarowania jakie zaczęły następować długo wcześniej.
Joanna Bartuszek w artykule „<Przedmioty kalekie>, czyli o wartości dokumentacji fotograficzno-filmowej w muzealnictwie [w:] Etnografia Nowa 03.2011, s. 83 pisze na temat dokumentacji w Rozedrance Starej: Była ona do tej pory nie pokazywana szerszej publiczności głównie z powodu słabej jakości technicznej i braku podstawowego montażu. Ale zapis ten (…) ukazuje oprócz samej techniki i pracy rymarza także warsztat filmowy i etnograficzny Piotra Szackiego. (…) Mimo słabej jakości technicznej materiał ten jest niewątpliwie cenny. Zarówno ze względu na pokazany proces rzemieślniczy, ale także, co istotniejsze, ukazanie sposobu wykonywania tego zapisu wraz z całą niematerialną otoczką, która jest obecna przy tego typu zapisach, jak konsultacje między operatorem, rozmówcą a reżyserem. Istotny jest także fakt utrwalenia pośrednio, warsztatu pracy etnografa – filmowca. Z usłyszanych w materiale komentarzy wygłaszanych przez Szackiego wnioskować można, iż reżyserował on <rzeczywistość>, na potrzeby filmu, wydając polecenia zarówno rozmówcy, jak i operatorowi. Zapis ten pretendował więc do wypowiedzi świadomej i wcześniej przemyślanej. Podstawą było tu na pewno ogromne doświadczenie Szackiego związane ze znajomością technologii i rzemiosł, a także wykonywaniem zapisów filmowych na taśmach 16 mm, na których operowano kilkusekundowymi ujęciami. Po montażu dawały syntetyczną formę i zwarte przesłanie. (Piotr Szacki, <Oczy i obiektywy> Fragmenty komentarzy do kilku filmów Szacki [w:] Kwartalnik filmowy nr 47-48 2004, s 301) I jak konstatuje Bartuszek Film, a szczególnie prosty, surowy zapis filmowy, zawsze będzie dopominał się o słowo, komentarz, który nakieruje i poprowadzi widza.
Szerszy opis rozmów spisanych z zapisu filmowego znajduje się [w:] Etnografia Nowa 03.2011, s. 84-89
Film został pokazany na spotkaniu w Szkole Podstawowej w Starej Rozedrance 26 października 2018 przy udziale mieszkańców wsi Stara Rozedranka.
Projekcji filmu towarzyszyły warsztaty dla uczniów szkoły „Ruszamy w teren”, które przeprowadziła Edyta Ołdak ze Stowarzyszenia „Z Siedzibą w Warszawie”.
Autorka wpisu: Małgorzata Jaszczołt, koordynatorka projektu. Fot. archiwalne: J. Sielski. Fot. współczesne: B. Fidrych.
Archiwalne filmy dostępne są online na dedykowanej playliście „Muzeum w Terenie” na kanale YouTube.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury i budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego.