PME 25013,1 E Fot. Edward Koprowski
Autor: Bogna Łakomska
W porównaniu z innymi krajami Azji, sztukę i kulturę Korei prezentuje się w Europie stosunkowo rzadko. Zaledwie kilka europejskich muzeów posiada galerie koreańskie. Niemniej wydaje się, że świadomość i zainteresowanie Koreą wśród Europejczyków wzrasta, co inspiruje do tworzenia nowych form edukacji i ekspozycji muzealnych. Dlatego też Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie postanowiło uruchomić projekt kolekcjonerski oparty na koreańskich artefaktach i otworzyć długoterminową wystawę poświęconą kulturze Korei. Największą grupę obiektów (ponad 60 sztuk) jak dotąd pozyskanych przez Muzeum zakupiono z prywatnej galerii we Frankfurcie nad Menem.
Większość przedmiotów to drewniane meble i akcesoria z XIX i XX wieku. Drewno było jednym z najważniejszych materiałów wykorzystywanych niegdyś w Korei do budowy domów, a także do wyrobu naczyń i mebli. Wiele z tych przedmiotów nazywanych – w zależności od ich przeznaczenia – mokgi lub mokmul projektowano z myślą o spełnieniu zarówno funkcjonalnych, jak i estetycznych potrzeb przyszłych właścicieli. Niezależnie jednak, czy w dawnej Korei wykonywano proste naczynia z drewna, czy też bardziej skomplikowane meble, ich produkcja zawsze wymagała pewnego artystycznego wkładu. Nie bez znaczenia był również wpływ konfucjanizmu na rozwój mebli. Konfucjański styl życia wymagał raczej skromnych form, mocno zrównoważonych i naturalnie dekorowanych. Zdecydowanie unikano jakiejkolwiek fantazyjności i niestabilności w kształtach.
Koreańskie tradycyjne meble wyróżnia kilka cech, z których najbardziej charakterystyczne są wykorzystanie naturalnej tekstury drewna (zwłaszcza w fornirach), brak gwoździ i używanie drewnianych złączy oraz nacisk położony na funkcjonalność.
PME 25013,4 E Fot. Edward Koprowski
Meble tego typu dzielono zazwyczaj na trzy grupy w zależności od miejsca ich usytuowania. Rozróżniano meble ustawiane w pokojach zajmowanych przez kobiety (anbang), meble magazynowane w studio lub w prywatnych pokojach pana domu (sarangbang) oraz meble kuchenne. W kolekcji warszawskiej zgromadzono najbardziej reprezentatywne przykłady przeznaczone niegdyś do każdej z tych trzech przestrzeni. Wśród obiektów należących do pokojów kobiecych znalazła się piękna skrzynia bandaji z około 1860 roku (nr inw. PME 25013/E) z prowincji Gyeonggi (wymiary: wys. 75 cm, szer. 89 cm, głęb. 43 cm), wykonana z drewna brzostownicy (inaczej zelkovy).
Oprócz drewna jej autor wykorzystał również mosiężne okucia (zrobione najprawdopodobniej przez innego mistrza) oraz czerwonobrązową lakę nadającą meblowi atrakcyjny wygląd. Bandaji to rodzaj skrzyni otwierany tylko w połowie (druga połowa pozostaje zamknięta). Mogły występować różne formy bandaji, dekorowanych w rozmaity sposób, w zależności od regionalnych i estetycznych potrzeb. Bandaji z prowincji Gyeonggiwyróżniały się niezwykle realistycznym wzornictwem wykonanym w metalu – były to z reguły rysunki zwierząt, takich jak nietoperze, motyle, ryby tudzież wzory roślinne, jak tykwa czy swastyki, które znajdziemy również w okuciu warszawskiej skrzyni.
PME 25013,3 E Fot. Edward Koprowski
Warszawska bandaji w części frontowej składa się z płyty czołowej i panelu drzwiowego. Skrzynia stoi na dwóch niezależnych listwach ułożonych wzdłuż krótszych boków mebla zapewniających naturalną wentylację i chroniących jego dolną część przed przegrzaniem, mogącym nastąpić w wyniku stosowania w większości koreańskich domów ogrzewania podłogowego (ondol). Frontową część skrzyni pokrywają ażurowe wzory w formie prostokątów, kwadratów i owali. Oprócz funkcji użytkowych miały one również znaczenie symboliczne: wyrażały ideę Nieba (formy okrągłe) tudzież ideę Ziemi (formy kwadratowe).
Układ okuć widoczny w tym meblu jest bardzo harmonijny. Dwa podłużne zawiasy łączące panel drzwiowy z płytą czołową zostały symetrycznie rozłożone po obu stronach znacznie mniejszego zawiasu, znajdującego się pośrodku skrzyni. Cztery ażurowe okucia w formie przypominającej serce lub liść miłorzębu umieszczono w narożnikach panelu drzwiowego, między nimi wprowadzono sześć małych rozetek, po trzy z każdej strony. W środkowej górnej części panelu drzwiowego między dwoma uchwytami przyczepiono duże ażurowe okucie chroniące drewno przed uderzeniami potężnego zamka zawieszonego na klamrze – jego okrągła forma wskazuje również na ochronną funkcję Niebios.
Płyta czołowa jest nieznacznie wyższa od panelu drzwiowego. Ozdobiono ją dziewięcioma krawędziowymi klamrami, które łączą się ze ścianami bocznymi skrzyni oraz jej dolną częścią. W dolnych narożnikach tejże płyty znajdują się dwa sercowate okucia (po jednym z każdej strony) tego samego rozmiaru, co elementy na panelu drzwiowym. Centralną przestrzeń między dwoma zawiasami biegnącymi pionowo w dół wypełnienia dekoracja składająca się z trzech centrycznie ułożonych okuć w kształcie rozetek. Dwie z nich łączy sporych rozmiarów uchwyt, opadający na znajdującą się poniżej trzecią rozetę. Dwa kolejne uchwyty średnich rozmiarów występują po obu stronach ścian skrzyni.
Skrzynia tego typu służyła głównie do przechowywania ubrań, niemniej bogatsze warstwy dodatkowo składowały w niej książki, dokumenty, ceremonialne akcesoria oraz wszelkie inne wartościowe przedmioty.