Skrzynie, skrzyneczki, pudełka towarzyszą człowiekowi od wieków i miewają duże znaczenie zarówno w życiu pojedynczych osób, jak i społeczności. W historii ludzkości pojawiają się skrzynie magiczne, legendarne, pełne złota w królewskich skarbcach oraz te małe, pozornie nic nie znaczące, drewniane pudełka zwykłych ludzi, których zawartość składa się na jedyne w swoim rodzaju opowieści o pojedynczym życiu. Niektórzy wciąż przechowują najbardziej osobiste przedmioty, te związane z ważnymi wspomnieniami, w małych zdobionych skrzyneczkach.
To jakie rzeczy zachowujemy i w jaki sposób są one przechowywane nie pozostaje bez znaczenia. Pewne przedmioty przechowujemy jak prywatne skarby. Ciekawe świata i ludzi osoby szukają odpowiedzi, dlaczego zatrzymujemy na dłużej te, a nie inne przedmioty. Między innymi w ten sposób badało się zawartość skrzyń wiannych i znajdowało informacje o życiu poprzednich pokoleń. Szczyt popularności tych niezwykłych obiektów to koniec XIX wieku. Dziś skrzynie wydają się niepraktyczne. Zmieniło się podejście do tego co posiadamy, inne rzeczy są dla nas cenne. Często nasze mieszkania są zbyt małe, by posiadać tak duży mebel. Skrzynie wianne znajdują się obecnie w kolekcjach wielu muzeów. Możemy dzięki nim lepiej rozumieć rolę kobiet w epoce, która już minęła. Warto pamiętać, że skrzynie były tworzone specjalnie dla danej dziewczyny – klucz do wnętrza miała tylko właścicielka. Niezwykle przyciągające są malunki na skrzyniach – różnią się one w zależności od regionu. Tradycje zdobnicze utrwalano również na zewnętrznych ścianach skrzyń. Wiele z nich udekorowanych jest bardzo drobnymi lub większymi wielokolorowymi kwiatami, wzorami geometrycznymi lub ma charakterystyczne dla danego regionu barwy.
fot. E. Koprowski, skrzynia wianna ze zbiorów PME
Co dziewczęta trzymały w skrzyni? Najcenniejsze i najważniejsze kiedyś przedmioty takie jak pościel, obrusy, ręczniki, piękne odświętne stroje, pieniądze czy pamiątki rodzinne. W domu wiejskim skarby schowane do bogato zdobionych mebli znajdowały się w centralnym miejscu. Piękne skrzynie wyróżniały się na tle wnętrz. Podczas ślubu wokół skrzyni odbywały się rytuały, dzięki którym zgromadzone w niej przedmioty stawały się dobrem wniesionym do nowej rodziny. Był to tak zwany posag – majątek, który dziewczyna wnosiła do rodziny chłopaka wychodząc za niego za mąż. Posag to wiano, dlatego też skrzynię nazywa się wianną. Tym co w środku interesował się przyszły mąż i mieszkańcy wsi – inaczej niż zazwyczaj współcześnie w naszej kulturze, ważny był stan posiadania rodzin.
fot. E.Koprowski, krakowska skrzynia wianna ze zbiorów PME
A czy Wy macie swoje skrzynie na skarby? Jak one wyglądają?
Co w nich przechowujecie?
Czego można się o Was dowiedzieć na podstawie przechowywanych przez Was przedmiotów?
W refleksji nad skrzyniami wiannymi wykorzystajcie poniższe karty działań. Wystarczy pobrać i wydrukować.
Więcej o spersonalizowanych skrzyniach można przeczytać tutaj: link.
Polecamy również Waszej uwadze stronę www.wiano.eu, na której znajdziecie mnóstwo informacji o polskim folklorze i tradycjach.
Tekst i przygotowanie kart: Monika Krysztofińska