Czy zastanawialiście się kiedyś skąd bierze się mąka?
Odkąd własnoręczne pieczenie chleba stało się ważnym elementem zdrowego stylu życia częściej myślimy o mące. Do wyrobu chleba można użyć różnych rodzajów mąki. Najpopularniejsze to pszenna i żytnia. Jednak w związku z poszukiwaniem alternatywnych smaków i efektów dietetycznych, nietolerancjami pokarmowymi, pojawiły się w sklepach inne rodzaje mąk jak np. ryżowa, migdałowa, kokosowa, kukurydziana, a także gotowe np. bezglutenowe mieszanki.
Rozdrabnianie ziarna było już znane w neolicie, później wynaleziono żarna. Siłę wiatru i wody wykorzystywano już w starożytnym Rzymie. W Polsce młyny pojawiły się pod koniec XII wieku. W kulturze ludowej wierzono, że młynarze zawierali pakt z diabłem, oswajali topielce, które pomagały im obracać młyńskie koła. Młynarzy wspomagać miał także wodnik – demon wodny, któremu jeszcze na przełomie XIX i XX wieku składano rozmaite ofiary, aby zabezpieczyć młyny i groble od zniszczenia. Uważano, że woda spływająca z młyńskiego koła miała magiczną moc leczniczą, a dla kobiet upiększającą.
Młynarze cieszyli się autorytetem w wiejskiej społeczności – potrafili np. pisać i czytać, jednoczenie ze względu na zamożność bywali obiektem zazdrości. Często powiadano: „Jak się żenić, to równo – młynarz z młynarzówną”.
W przekazach ludowych i baśniach pojawiał się także motyw zaklętego młyna. Młyn bardzo często pojawia się w kulturze. Przysłowie starogreckie: „Młyny bogów mielą powoli, ale cienko” oznaczało, że bogowie wymierzają sprawiedliwość nie spiesząc się. W starożytnym Rzymie istniała tradycja confarreatio zmieniająca zaślubiny w „zamączyny” – mieszanie przez młodą parę dwóch kupek mąki. Hieronim Bosch na tryptyku (obrazie składającym się z trzech części – rodzaju ołtarza pt. „Ogród rozkoszy ziemskich” w części ‘Piekło’ umieścił płonący młyn jako symbol nietrwałości dzieł ludzkich rąk. Znane są też: przysłowie „Młynarz budzi się w nocy, gdy młyn stanie” i związek frazeologiczny „Woda na czyjś młyn”, który oznacza że coś jest po czyjejś myśli. Młynem (diabelskim) określa się też rodzaj olbrzymiej karuzeli w kształcie koła, Moulin Rouge (czerwony młyn) to najsłynniejszy kabaret w Paryżu. Młynem nazywa się też m.in. trybunę najbardziej zaangażowanych kibiców klubu sportowego, formację zawodników w rugby, a nawet rodzaj tańca podczas koncertów rockowych.
Zapraszamy do obejrzenia filmu pt. „Młyn/The Mill” o jednym z ostatnich podlaskich młynarzy.
tekst: Anna Grunwald
fot. A.Grunwald: koło młyńskie, Skansen w Ciechanowcu