Paski, kropki, plamy, kształty, barwy, hafty, koronki, upięcia materiałów, różnorodne szycia, koraliki, cekiny, frędzle… Po co to wszystko?
Przez ubranie możemy opowiedzieć wiele historii i nie inaczej jest ze strojem ludowym. Każdy strój ma swój indywidualny charakter i wiąże się z tradycją. Zazwyczaj w Muzeum dla Dzieci możecie je przymierzyć i zobaczyć jakie są ciężkie, z jakiego materiału zostały stworzone, ile na nich wspaniałych kolorów i jak pięknie się prezentują. Nasycone barwami odświętne suknie zobaczymy w wielu regionach Polski. Czy wiecie, że w naszym kraju możemy wyróżnić około setki strojów ludowych? Robią na nas wrażenie, lubimy na nie patrzeć, zatem warto wiedzieć o nich nieco więcej.
Poniżej przeczytacie krótkie informacje o kilku strojach ludowych z Polski. Znajdują się one w formie grafik, które zostały przygotowane przez Edytę Ołdak do wystawy „Patrioci codzienności”. Naszym partnerem było Stowarzyszenie z Siedzibą w Warszawie. Możecie je pobrać na swój komputer i wydrukować. Na samym dole strony znajdują się również modele – dziewczyna i chłopak. Możecie wyciąć stroje z kart i spróbować stworzyć nową tradycyjną modę.
Każdemu ze strojów można poświęcić książkę! Ich historia jest bardzo złożona. Jak się zmieniały, z jakiego powodu pojawiały się nowe elementy, jak zmieniały się materiały w ubiorze, kolory, style? Możemy zdać mnóstwo pytań do każdego ubrania. My chcemy Wam dać namiastkę wiedzy, zaintrygować pytaniami i zachęcić do dalszych poszukiwań. Powodzenia!
Strój łowicki
Kolory tego stroju zmieniały się na przestrzeni lat, niezmienny pozostawał ich pasiasty charakter. Na tak zwanej zapasce, którą noszą dziewczyny wśród zielonych pasów znajdziecie też fioletowe, niebieskie, żółte, czasem różowe i czerwone. Strój łowicki wypełniony jest wzorami kwiatowymi – od róży, przez chabry po niezapominajki. Są one haftowane zarówno na damskiej zapasce, koszuli lub chuście jak i na męskich kołnierzach i mankietach. Damski strój łowicki jest naprawdę bogaty. Poza wieloma ozdobami na samym materiale ubranie uzupełnia się koralami na szyi, chustą na głowie, a na niej… kolejne kwiaty! Całość jest niezwykłą, odważną kompozycją.
Strój męski jest nieco skromniejszy od damskiego. Chłopcy noszą zdobione filcowe kapelusze, haftowaną koszulę, kamizelkę (tak zwany lejbik), a na niej pas. Dół stroju to pasiaste spodnie.
Czy myśleliście kiedyś z czego dawniej szyto tradycyjne stroje?
Zazwyczaj były to naturalne materiały, które dało się samodzielnie pozyskiwać. Len na koszule, wełna na zapaski, jedwab, skóra. By stworzyć materiały, ubarwić je, zszyć, ozdobić należało poświęcić sporo czasu. Dla takiego efektu? Warto!
Strój krakowski
To jeden z najlepiej rozpoznawanych strojów w Polsce. Strój krakowski dzieli się na dwa typy – Krakowiaków zachodnich i wschodnich. Pierwszy z nich uznawany jest za strój narodowy.
Dziewczęta na głowy zakładają wianek ze sztucznych kwiatów, z którego wypuszczone są kolorowe wstążki. Noszone przez nie gorsety są bogato haftowane. Duża ilość detali sprawia, że gorset jest wręcz jak dzieło sztuki! Ozdabia się go dodatkowo wstążkami, koralikami i cekinami. Zakładane przez Krakowiaczki zielone spódnice mają charakterystyczny kwiecisty wzór. Na sam wierzch zakłada się dodatkową spódnicę w rodzaju białego, delikatnie przezroczystego fartuszka.
Czapka krakuska to jeden z ważniejszych elementów stroju męskiego. Przyozdobiona pawim piórem i kolorowymi tasiemkami dobrze komponuje się z kaftanem, czyli długą kamizelką. Do kaftanu przyszywano frędzle zwane chwościkami. Na nogi panowie zakładają portki w kolorze delikatnej czerwieni, bądź w drobne paseczki.
A czy cały rok stroje wyglądają tak samo?
Są wersje lżejsze, letnie i te składające się z większej liczby warstw, cieplejsze. Dlatego strój ludowy nie zawsze wygląda identycznie.
Na przestrzeni lat zmieniał się też ich styl, zatem możecie się spotkać z różnymi wersjami ubioru w jednym regionie.
Strój podhalański
Odświętny strój górala jest Wam pewnie znany. Kojarzycie czarny filcowy kapelusz z naszytymi muszelkami na czerwoną tasiemkę? To część stroju męskiego, na który składa się też biała koszula, pięknie zdobiona wyszyciami narzuta zwana cuchą, portki z lampasami i charakterystycznym haftowanym wzorem przy pasie oraz kierpce – buty ze skóry przywiązywane rzemykami do nóg.
Do kobiecego stroju podhalańskiego na początku XX wieku chętnie wykorzystywano ówczesną modę miejską (wiąże się to z historią Zakopanego) – był to czas kiedy strój ten najbardziej się zmienił. Na zdobioną koszulę zakłada się gorset, który związuje się czerwoną tasiemką. Wiązanie zakończone kokardą i wiszącymi pasami dodatkowo zdobi kieckę z kwiatowym motywem.
Strój podhalański stał się inspiracją dla wielu współczesnych twórców mody. Czy słyszeliście kiedyś o kierpcasach? Sprawdźcie je koniecznie! To właśnie przykład tego jak można wykorzystać dawną modę i utworzyć nową.
Strój kujawski
Nie zachowały się do dziś kompletne zestawy stroju kujawskiego, wiemy jednak jak wyglądały jego poszczególne elementy. Mężczyźni nosili białe lniane koszule, które ozdabiała czerwona chusteczka. Na wierzch wkładali kaftan z sukna i granatową kamizelką zwaną „kataną”. Miała ona ozdobne pionowe rzędy guzików, a dodatkowo ozdabiał ją czerwony pas wiązany na biodrach. Charakterystycznymi elementami stroju kobiecego były sznurowane wstążeczkami wełniane gorsety i granatowy kaftan „kabat”, który mogła zdobić dodatkowo pelerynka. Spódnice miały aż trzy warstwy! Mogły mieć różne kolory i ozdabiane były haftem kujawskim. Dodatkowo kobiety zakładały jeszcze haftowane białe lub kolorowe zapaski. Strój uzupełniały trzewiki i czerwone korale. Na głowie panowie nosili czarne kapelusze lub czapki „rogatywki”, czasem przyozdobione piórem, a panie białe czepce lub turbany wykonane ze zrulowanej chusteczki.
Strój świętokrzyski
Słyszeliście kiedyś o maciejówce? To męska czapka będąca częścią stroju świętokrzyskiego. Obowiązkowo koszula zdobiona często czerwoną nicią, a na wierzch sukmana, czyli długi brązowy płaszcz. Na nogi panowie wkładają zwężane ku dołowi spodnie często farbowane na granatowo.
Dziewczyny też zakładały wyszywane koszule, ale zamiast płaszcza miały narzuty, które zwiemy zapaskami naramiennymi. Zapaski naramienne i te zakładane w pasie były barwione w drobne pasy. Pod spód zakładano koszulę i gorset zapiany na guziczki lub wiązany. Czerwień jest ważnym kolorem tego stroju – spotkacie go zarówno na chuście z frędzlami zakładanej na głowę i na skórzanych trzewikach.
Czy ludzie w każdym wieku ubierają się tak samo? Czy nosisz ubrania wyglądające jak te, które noszą Twoi opiekunowie, rodzice lub dziadkowie? Poznając bliżej stroje ludowe zorientujecie się, że różnią się one elementami w zależności od tego kto jest nosi i w jakim jest wieku.
Modele do ubrania
