Etnografki, antropolożki, profesorki

Wystawa „Etnografki, antropolożki, profesorki” zwracająca uwagę na znaczenie jakie kobiety odgrywały w kształtowaniu się etnologii jako dyscypliny naukowej w Polsce, otwarta dla zwiedzających od 18 października 2022 roku.

O wystawie

Postaci bohaterek, które zostaną zaprezentowane na wystawie dotyczą pierwszych dwóch pokoleń kobiet profesjonalnie związanych z etnografią, antropologią i etnologią. Na podstawie ich życiorysów widoczne jest zróżnicowanie funkcji jakie pełniły oraz ról, które odegrały w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Wystawa pokaże różne drogi zawodowe kobiet, które uzależnione były od pochodzenia, losów podczas II wojny światowej i decyzji podejmowanych w następstwie powojennych zmian ustrojowych.

Na ekspozycji zaprezentowane zostaną badaczki mieszkające i pracujące poza granicami kraju jak i te, które wniosły wkład w rozwój instytucjonalnej etnologii w całej Polsce, a także te, których życie obejmuje oba te etapy. To wykładowczynie wyższych uczelni i organizatorki życia akademickiego, jak i pracowniczki i kierowniczki muzeów, redaktorki wielotomowych wydawnictw naukowych i autorki znaczących publikacji.

Wybrane przez kuratorkę wystawy bohaterki mają często zaskakujące życiorysy. Pokazują, że w czasach, w których kobiety miały ograniczone możliwości samostanowienia i własnego rozwoju potrafiły one odegrać znaczące role. Pierwsza kobieta, która otrzymała w Polsce nominację profesorską, była etnografką. Pierwsza kobieta, która wykładała antropologię w Oksfordzie była polską uczoną. Wystawa „Etnografki, antropolożki, profesorki” nie opowiada o historii dyscypliny, lecz o jej herstoriach. Wystawa zwraca uwagę na to, że nie tylko mężczyźni budowali polską naukę i antropologię, kobiety odegrały w tym aspekcie ważną i istotną rolę.

Na wystawie będzie można obejrzeć zarówno osobiste pamiątki, przede wszystkim te związane z naukową działalnością badaczek, fotografie, oraz eksponaty stanowiące przedmiot ich działalności badawczej i naukowej, jak i ich publikacje. Wybór tych ostatnich będzie miał formę dostosowaną do przeglądania i czytania na wystawie.

Bohaterki zaprezentowane na wystawie to:

Maria Czaplicka, Alicja Iwańska, Cezaria Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa, Sula Benet, Eleonora Plutyńska, Maria Znamierowska-Prüfferowa, Krystyna Krahelska, Giza Frankel, Olga Gajkowa, Bożena Stelmachowska, Janina Tuwanówna, Maria Frankowska, Wanda Brzeska, Jadwiga Klimaszewska, Maria Przeździecka, Zofia Cieśla–Reinfussowa, Kazimiera Zawistowicz–Adamska, Anna Kowalska–Lewicka, Maria Biernacka, Anna Świątkowska.

#etnologiajestdyscypliną

W 2018 roku, rozporządzeniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, etnologia została wykreślona z wykazu dyscyplin naukowych i włączona w obręb „nauk o kulturze i religii”. „Ta administracyjna decyzja – pisano w skierowanym do ministra liście protestacyjnym – wzbudziła gorzkie reminiscencje związane z analogiczną likwidacją etnologii (uznanej za burżuazyjną) w epoce stalinowskiej, kiedy to nasza dyscyplina, w myśl marksistowskiej doktryny, została arbitralnie włączona w obręb „historii kultury materialnej”. Pod koniec czerwca 2022 roku ukazał się projekt rozporządzenia ministra edukacji i nauki w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz artystycznych, w którym zaproponowano wyodrębnienie w dziedzinie nauk humanistycznych dyscypliny „etnologia i antropologia”.

Obecność wystawy w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie podkreśla jak ważną dyscypliną nauki jest etnografia, antropologia oraz etnologia.

Zapowiedź wystawy

Zapraszamy do wysłuchania rozmowy kuratorki wystawy Ewy Klekot z Dyrektorem PME Robertem Zydlem o idei powstania wystawy, bohaterkach oraz jej obecności w Państwowym Muzeum Etnograficznym W Warszawie.

Kuratorki wystawy:

dr Ewa Klekot, antropolożka, tłumaczka, kuratorka. Adiunktka w Instytucie Projektowania Uniwersytetu SWPS; wykłada w School of Form i na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się interdyscyplinarnym łączeniem humanistyki i nauk społecznych z projektowaniem i działaniami artystycznymi, zarówno w badaniach, jak i edukacji. Absolwentka archeologii i etnologii, doktor nauk o sztuce. Aktualny obszar badań to antropologia wytwarzania oraz związane z nią poznanie i wiedza: umiejętności, wiedza ciała, materiały i procesy; tradycje wytwarzania a dziedzictwo niematerialne. Zajmuje się też antropologiczną refleksją nad sztuką, zwłaszcza społecznym konstruowaniem sztuki ludowej i prymitywnej, a także materialnością i wartościowaniem rzeczy uznawanych za dizajn, sztukę, zabytek, eksponat muzealny. Członkini powołanych przy Prezydencie m. st. Warszawy Zespołu ds. pomników i upamiętnień oraz Zespołu ds. dziedzictwa niematerialnego; przewodnicząca Rady Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.

dr Marta Skwirowska, antropolożka, kustoszka w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, stypendystka rządu meksykańskiego, stażystka w Museo de América w Madrycie. W Meksyku prowadziła badania wokół obrzędowości i meksykańskiej sztuki ludowej (arte popular), w tym sztuki efemerycznej. W Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie zajmuje się kolekcją obu Ameryk. Aktualny obszar badań i zainteresowań skupia się wokół antropologii gór i doświadczania krajobrazu, badania zbiorów w kontekście zagadnień postkolonialnych..

Scenografia: Wojciech Cichecki
Identyfikacja wizualna: Maria Majnusz

Video promujące wystawę „Etnografki, antropolożki, profesorki”.

Audiodeskrypcje

Posłuchaj audiodeskrypcji do wystawy

Informacje o wystawie w PJM

Zapoznaj się z informacjami o wystawie w polskim języku migowym (PJM)

Oprowadzanie kuratorskie po wystawie

Wystawa współfinansowana ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz ze środków Miasta Stołecznego Warszawy. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie jest jednostką organizacyjną Samorządu Województwa Mazowieckiego.