Interwencja na wystawie „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi”
Intervention at the exhibition „African Expeditions, Asian Ways” [ENG below]
Bai Ma Da Wang
Luxuan Wang
Jako osoba urodzona w Chinach, ukończywszy studia w Polsce, zainteresowałem się obiektami pochodzenia chińskiego na wystawie stałej Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Obok wartości oraz ikonografii tych obiektów zaciekawiło mnie przede wszystkim, jak przyjechały one do Polski, i jak trafiły do tego właśnie muzeum.
Drewniana rzeźba przedstawiająca Władcę Białego Konia (白马大王) znalazła się w kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego (wówczas Muzeum Kultur Ludowych) w 1954 roku, w wyniku przekazu zbiorów ze składnicy muzealnej w Żelaźnie(1).
Źródła cennych informacji na temat historii obiektów czasem znajdują się po drugiej, niewidocznej dla zwiedzających stronie. Z tyłu postumentu rzeźby widnieje numer inwentarzowy „MM 1559”. Oznaczenie to pochodzi z księgi inwentarzowej Muzeum Miejskiego w Wałbrzychu (dzisiejszego Muzeum Porcelany w Wałbrzychu), do którego rzeźba trafiła w 1948 roku w ramach działań rewindykacyjnych zorganizowanych przez Ministerstwo Kultury i Sztuki(2). Rewindykacja powojenna była państwową akcją ratunkową, ukierunkowaną na ochronę dziedzictwa kulturowego poprzez poszukiwanie i zabezpieczanie obiektów zrabowanych lub opuszczonych na tzw. Ziemiach Odzyskanych(3). Z tego względu do lokalnych muzeów trafiały zarówno zabytki o znanym rodowodzie, jak i przedmioty, których dokumentacja była fragmentaryczna lub wręcz nieistniejąca. Omawiana rzeźba została wówczas opisana jako Figurka drewniana przedstawiająca prawdopodobnie chińskiego rycerza siedzącego.
Niedługo później przekazano ją do zamku w Żelaźnie, który pełnił funkcję powojennej składnicy muzealnej. Składnice te tworzono na Dolnym Śląsku, aby zgromadzić rozproszone zabytki(4). Były to miejsca o charakterze przejściowym, gdzie przedmioty miały oczekiwać na nowe rozdysponowanie.
Równocześnie, wobec zniszczeń wojennych podjęto decyzję o skupieniu zbiorów pozaeuropejskich w Warszawie. Do Muzeum Kultur Ludowych trafiło w latach 1949–1956 około 6700 obiektów z 47 instytucji, głównie z północno-zachodniej i południowej Polski(5).
W 1954 roku, po likwidacji składnicy muzealnej w Żelaźnie(6), rzeźba została oficjalnie wpisana do warszawskich zbiorów. Po 66 latach, w 2020 roku, znalazła się na wystawie stałej Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi w gablocie AZ 07 „Mężczyzna”.
Niejasne pochodzenie figury długo utrudniało jej jednoznaczną identyfikację. Jeszcze w 2002 roku kurator kolekcji azjatyckiej podejrzewał, że przedstawia ona Zhong Kui, pogromcę demonów, lub Guan Yu, legendarnego wojownika i boga bogactwa.
Analiza inskrypcji na postumencie otwiera kilka tropów w identyfikacji figury. Według sposobu odczytania stosowanego w praktyce świątynnej regionu Min kolejność znaków bywa odmienna: najpierw odczytuje się pierwszy znak z prawej Da (大 „wielki”), następnie pierwszy z lewej Wang (王 „władca”), a na końcu środkowy Gong (宫 „pałac, świątynia”). W tym ujęciu inskrypcja 大王宫 (Da Wang Gong) wskazuje na świątynię patronowaną przez lokalnego boga lub boginię. Sądzę, że figura pochodzi właśnie z obszaru społeczności Min, dzisiejszego Fujianu i Tajwanu, gdzie nazwa Da Wang Gong należy do często spotykanych w odniesieniu do lokalnych świątyń.
Warto zaznaczyć, że tytuł Da Wang („Wielki Władca”) w religii ludowej nie odnosi się do jednego konkretnego boga, lecz do stanowiska czy urzędu związanego z daną wspólnotą wiejską, pełniącego funkcję opiekuna terytorium, do którego zwracano się zarówno w sprawach codziennych, jak i w rytuałach przejścia. W regionach Fujian i Tajwanu funkcję tę bardzo często pełnił właśnie Bai Ma Da Wang (白马大王), którego moim zdaniem przedstawia rzeźba.
Ikonografia również na to wskazuje. Postać została ukazana w pełnej zbroi, z wysoką koroną-hełmem i bocznymi chwostami. Za głową widoczna jest wstążka, znak boskiej mocy. Bóg siedzi na tronie, a atrybut – miecz lub żelazny bicz – ukryty został przy ciele. U stóp znajdują się duszki lub demony, symbol ujarzmionych sił zła, a także okrągła moneta, łącząca bóstwo z pomyślnością materialną i ochroną handlu. Szczególnie zastanawiający jest tu sposób przedstawienia oręża – miecza trzymanego w pochwie – który pojawia się w jednym z wariantów ikonografii Władcy Białego Konia w Malezji i stanowi element rzadki, a przez to potencjalnie wskazujący na tę wersję interpretacji.
Źródło kultu 白马大王 tkwi w legendzie o bohaterze, który zabił wielkiego węgorza będącego lokalnym potworem i tym sposobem zapewnił ludności bezpieczeństwo i dobrobyt(7). Pierwsza wzmianka o Władcy Białego Konia pochodzi z Bamin Tongzhi [Ogólna kronika o Ośmiu Min (Fujian)], gdzie został on opisany jako wnuk pierwszego władcy pochodzenia rdzennego. Z czasem pojawiły się różne wersje dotyczące jego rodowodu, jednak wszystkie wiązały go z historią formowania się regionu Min i jego miejsca w dziejach Chin. Bai Ma Da Wang jest szczególnie ważny dla mieszkańców Fujian, o czym świadczy obecność jego świątyń. Dzięki migracjom społeczności Min od XVII wieku znalazł się również na Tajwanie, a później w Malezji. W nowych kontekstach kulturowych zmieniała się sama ikonografia i nazwa bóstwa – w Malezji funkcjonuje on jako Bai Ma Lao Shi Gong (白马老师公), a miecz bywa ukazany przy ciele, wsunięty w pochwę. To właśnie te migracje sprawiły, że jego kult rozprzestrzenił się i uległ lokalnym przekształceniom, co dodatkowo komplikuje próbę jednoznacznej identyfikacji naszej figury.
Choć powyżej przedstawiłem interpretację inskrypcji, która prowadzi do największej ilości tropów w identyfikacji figury, jednoznaczne rozstrzygnięcie wymagałoby dodatkowych informacji, takich jak rekonstrukcja drogi, jaką obiekt przebył, czy ustalenie miejsca jego wykonania. W tym kontekście warto przypomnieć, że obiekty, które trafiły do muzeum ze składnicy muzealnej w Żelaźnie, wymagają dziś dalszych badań. Okoliczności ich przybycia do Polski pozostają niejasne, a brak pewności co do pierwotnego pochodzenia, twórców, kolekcjonerów i powojennych przemieszczeń na tereny poniemieckie utrudnia ich jednoznaczną identyfikację. Losy figury wpisują się więc w szerszy obraz, obok wartości artystycznej i religijnej jest ona także świadectwem skomplikowanych procesów, które kształtowały powojenne kolekcje muzealne.
(1) Protokół zdawczo-odbiorczy z dnia 15 kwietnia 1954 r. o przekazie muzealiów ze Składnicy Muzealnej w Żelaźnie.
(2) Kwerenda zewnętrzna w Muzeum Porcelany, w porozumieniu z kustoszką Aleksandrą Gil.
(3) Kudelski, Jarosław Robert. „Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949.” Kwartalnik Historyczny 123, nr 1 (2016): 71–94.
(4) Zarówno były kolekcje polskie, zrabowane przez niemieckich żołnierzy jak i niemieckie, skupione w celu wywożenia
(5) Skwirowska, Marta. „Polityka władz polskich po 1945 roku w odniesieniu do zbiorów muzealnych. Przykład pozaeuropejskiej kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.” Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej 11 (2024): 119–140.
(7) Informacja udostępniona przez Sławomira Grzechnika, głównego Inwentaryzatora Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
(8) Zhao, Feifei. Źródła kultu Baima Zunwanga we wschodnim Fujianie [闽东白马尊王信仰源流], n.d.
Bai Ma Da Wang
Luxuan Wang
As someone born in China and having completed my studies in Poland, I have developed an interest in the objects from China featured in the permanent exhibition African Expeditions, Asian Ways at the State Ethnographic Museum in Warsaw. Aside from their value and iconography, I was particularly curious about how they arrived in Poland and in this museum.
A wooden sculpture of the White Horse Ruler (白马大王) was incorporated into the collection of the State Ethnographic Museum (formerly the Museum of Folk Cultures) in 1954, after it was transferred from the museum storehouse in Żelazno.(8)
The source of valuable information about the objects’ history can sometimes be found on their other side, invisible to visitors. The accession number “MM 1559” is located on the back of the sculpture. This marking originates from the inventory of the City Museum in Wałbrzych (now the Museum of Porcelain), where it appeared in 1949 as part of revindications organised by the Ministry of Culture and Arts.(8) Post-war revindication was a state-led rescue mission aimed at safeguarding cultural heritage by locating and protecting looted or abandoned objects in the so-called Recovered Territories.(10) Consequently, local museums acquired both objects with known provenance and those whose documentation was either incomplete or entirely absent. The sculpture in question was described at that time as a wooden figure, most likely depicting a Chinese sitting knight.
Soon, it was transferred to the castle in Żelazno, which served as a post-war museum storehouse. Such storehouses were established in Lower Silesia to collect scattered objects.(11) These were temporary spaces where objects waited for further arrangements.
Due to wartime destruction, a decision was made to centralise non-European collections in Warsaw. Between 1949 and 1956, the Museum of Folk Cultures acquired approximately 6,700 objects from 47 institutions, primarily from north-western and southern Poland.(12)
In 1954, following the liquidation of the museum storehouse in Żelazno,(13) the sculpture was officially incorporated into the Warsaw collection. After 66 years, it appeared in the permanent exhibition entitled African Expeditions, Asian Ways, in the showcase AZ 07 “Man.”
The unclear origin of the figure for a long time prevented its definitive identification. Even in 2002, the collection curator suspected that it depicts Zhong Kui, a demon slayer, or Guan Yu, a legendary warrior and god of wealth.
The analysis of the inscription on the monument reveals several typical motifs that help identify the figure. According to the decoding method used in the Min region’s temple practices, the sequence of signs might vary. First, one reads the initial sign from the right, Da (大 “great”), then the first from the left, Wang (王 “ruler”), and finally, the middle one, Gong (宫 “palace, temple”). Therefore, the inscription 大王宫 (Da Wang Gong) indicates a temple patroned by a local god or goddess. I think that the figure originates from the Min community area in modern Fujian and Taiwan, where the name Da Wang Gong is commonly associated with local temples.
It is worth noting that the title Da Wang (“Great Ruler”) in folk religion does not refer to a specific deity but rather to a position or office linked to a particular rural community. This role acts as the guardian of the territory, to whom people turn for both everyday issues and rites of passage. In Fujian and Taiwan, this role was fulfilled by Bai Ma Da Wang (白马大王), who, I believe, is depicted in the sculpture.
The iconography also supports this assertion. The figure is depicted in full armour, wearing a high crown-helmet with side tassels. Behind his head, a ribbon is visible, symbolising divine power. God is seated on the throne, and the attribute – a sword or an iron whip – is hidden beside his body. At his feet are spirits or demons, representing conquered evil forces, as well as a round coin linking the deity to material prosperity and trade protection. The depiction of the weapon – a sword concealed in a sheath – is particularly perplexing, as it appears in one variant of the White Horse Ruler iconography in Malaysia and is relatively uncommon, which may suggest the validity of this interpretation.
The origin of the 白马大王 cult lies in a legend about a hero who defeated a giant eel, a local monster, thereby bringing safety and prosperity to the community.(14) The first recorded mention of the White Horse Ruler appears in Bamin Tongzhi [General chronicle of Eight Min (Fujian)], where he is described as a grandson of the region’s first native ruler. Over time, many versions of his genealogy have emerged, but all linked him to the founding of the Min region and its significance in Chinese history. Bai Ma Da Wang holds particular importance for residents of Fujian, as evidenced by the numerous temples dedicated to him. Since the 17th century, migrations of the Min community have spread his worship to Taiwan and later to Malaysia. In new cultural settings, his iconography has evolved, along with his name. In Malaysia, he is known as Bai Ma Lao Shi Gong (白马老师公), and his sword is sometimes depicted next to his body, hidden within a sheath. These migrations facilitated the spread of the cult and its local adaptations, further complicating the clear identification of our figure.
Although I have presented an interpretation of the inscription that aligns with most identifying motifs of the figure, a definitive answer would require additional information, such as reconstructing the object’s journey, which determines its origin. It is worth noting that objects handed over to the Museum from the storehouse in Żelazno need further examination. The circumstances of their arrival in Poland are unclear and lack certainty regarding their original provenance, creators, collectors, and post-war transportations to post-German territories, which complicates their identification. The fate of this figure forms part of a larger context – beyond its artistic and religious values, it also reflects the complex processes through which post-war museum collections have been formed.
(8) The handover report from April 15, 1954, regarding the handover of museum objects from the Museum Storehouse in Żelazno.
(9) External research in the Museum of Porcelain, in agreement with the custodian, Aleksandra Gil
(10) Kudelski, Jarosław Robert. „Rewindykacja dóbr kultury na Dolnym Śląsku w latach 1945–1949.” Kwartalnik Historyczny 123, no. 1 (2016): 71–94
(11) There were both Polish collections robbed by German soldiers and German ones, gathered for transportation.
(12) Skwirowska, Marta. „Polityka władz polskich po 1945 roku w odniesieniu do zbiorów muzealnych. Przykład pozaeuropejskiej kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.” Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej 11 (2024): 119–140.
(13) Information from Sławomir Grzechnik, chief stock taker in the Zamoyscy Museum in Kozłówka.
(14) Zhao, Feifei. Źródła kultu Baima Zunwanga we wschodnim Fujianie [闽东白马尊王信仰源流], n.d.