pl
Godziny otwarcia:
ŚR:11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 – 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB: 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
Godziny otwarcia:
ŚR:11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 - 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
pl
Godziny otwarcia:
ŚR: 11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 – 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB: 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
Godziny otwarcia:
ŚR: 11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 - 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
pl

Białoruskie arcydzieła ze słomy

„Białoruskie arcydzieła ze słomy”

W zbiorach naszego muzeum znajduje się szkatułka białoruska z końca XIX wieku wykonana z, pozornie, mało atrakcyjnego materiału, to znaczy ze słomy. Szkatułka wypleciona została z dwukolorowej słomy w barwach naturalnej i wiśniowej. Przedmiot ma kształt ośmioboku, konstrukcja wewnętrzna jest tekturowo-papierowa. Ścianki to 10 piramidek ze słomy zaplecionych na drewnianych krzyżakach, połączonych wałeczkami ze skręconej spiralnie słomy. Wypiętrzone wieko wykonano z 8 piramidek słomianych tej samej konstrukcji, co ścianki. W zabytku, niestety brakuje denka.

 

Szkatułka wypleciona została z dwukolorowej słomy w barwach naturalnej i wiśniowej. Przedmiot ma kształt ośmioboku, konstrukcja wewnętrzna jest tekturowo-papierowa. Ścianki to 10 piramidek ze słomy zaplecionych na drewnianych krzyżakach, połączonych wałeczkami ze skręconej spiralnie słomy. Wypiętrzone wieko wykonano z 8 piramidek słomianych tej samej konstrukcji, co ścianki

PME 54091/1-2, fot. Krzysztof Towstienko

 

Zabytek w pierwszej chwili wydaje się niepozorny, jednak wykonany został starą, bo XVIII -wieczną techniką plecionkarską, rozpowszechnioną wśród ówczesnych ludowych twórców z Zachodniego Polesia. Tą samą techniką wykonane zostały również cztery, zachowane do dzisiaj carskie wrota, których losy opisała nasza stażystka, dr hab. Olga Łobaczewska, w artykule „Muzealna historia słomianych carskich wrót z Polesia (Białoruś)”, przetłumaczonym na język polski i opublikowanym w Zbiorze Wiadomości do Antropologii Muzealnej, nr.9, rok 2022.

Główne drzwi ikonostasu (carskie wrota) z poleskich cerkwi prawosławnych można obejrzeć w muzeach Mińska i Grodna. I tylko tam, gdyż podobnego wyrobu ze słomy nie wytworzyła sztuka innych narodów. Obszar Polesia Zachodniego słynął
z wyrobu także innych przedmiotów słomianych, wysokiego kunsztu: koron ślubnych, mitr duchownych, innych przedmiotów związanych z obrządkiem cerkiewnym, skrzynkowych ram [кіёта; кіётаў] ikon. Pojawienie się słomianych wrót z tego materiału wynikło z konieczności wstawienia tego elementu wyposażenia cerkwi prawosławnych do niegdysiejszych cerkwi grekokatolickich, które go nie posiadały, gdy w 1839 roku, car Rosji wydał ukaz o kasacji Unii Grekokatolickiej. Obecnie dostępne w muzeach wrota pochodzą ze wsi: Iwanicze, Laskowicze, Lemieszewicze i Wawulicze. Niektóre już w początkach XIX wieku zostały zbadane i opisane przez etnografów i niemal zaraz potem stawały się obiektami muzealnymi. Wrota z Lemieszkiewic opisywał znany rosyjski badacz Polesia Izaak Sierbow. Dzięki jego i innym publikacjom wrota wzbudziły też zainteresowanie w świecie zachodniej Europy, na przykład wrota z Iwanicz pokazano w 1925 roku w Paryżu podczas światowej wystawy sztuki dekoracyjnej i rzemiosła. Fotografia wrót laskowickich ukazała się roczniku Muzeum w Grodnie w 1925 roku, a następnie w warszawskim „Ilustrowany Kurier Codzienny” .

Carskie wrota ze wsi Wawulicze, powiat drohiczyński, obwód brzeski, 1835 rok; słoma, blejtram, Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białoruś, fot. Dzmitry Kazłow [Дзмітры Казлов, (za „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr. 9, 2022).

Carskie wrota ze wsi Wawulicze, powiat drohiczyński, obwód brzeski, 1835 rok; słoma, blejtram, Narodowe Muzeum Sztuki Republiki Białoruś, fot. Dzmitry Kazłow [Дзмітры Казлов, (za „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr. 9, 2022).

Narodowe Muzeum Litwy w Wilnie informowało również o jednych słomianych wrotach ze wsi Gorki [Горкі] w powiecie kobryńskim. Niestety te nie zachowały się do dziś – prawdopodobne zostały użyte do uszczelnienia dachu cerkwi.

Wprowadzanie ikonostasów do świątyń unickich po kasacji kościoła greko-katolickiego przebiegało powoli, głównie ze względu na brak finansów na wynajęcie odpowiednich rzemieślników. Aby sprostać ukazowi carskiemu lokalni duchowni z biednych, wiejskich cerkwi na głębokim Polesiu decydowali się na materiał dużo tańszy niż drewno i na lokalnych wytwórców pracujących tradycyjną, starą techniką wyplatania słomy. W 2022 roku białoruskie plecionkarstwa ze słomy zostało wpisane na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Taki, oto skarb. W postaci niedużej szkatułki,  posiada w swojej kolekcji nasze muzeum.

Autorką tekstu jest dr Justyna Laskowska – Otwinowska.