pl
Godziny otwarcia:
WT: 11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 – 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB: 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
Godziny otwarcia:
WT:11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 - 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
pl
Godziny otwarcia:
WT: 11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 – 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB: 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
Godziny otwarcia:
WT: 11:00 – 19:00
PON: Zamknięte
WT: 11:00 – 19:00
ŚR: 11:00 – 19:00
CZW: 11:00 - 17:00
PT: 11:00 – 19:00
SOB 12:00 – 18:00
ND: 12:00 – 18:00
pl

Blog: Co ma wspólnego dzban z etnografią?

Dzban – to jedna z tych rzeczy, których w muzeum etnograficznym jest naprawdę dużo. Dzbany są rzeczą zdecydowanie bliską człowiekowi, między innymi dla tego, że jako formy ceramiczne wytwarzane są od tysięcy lat.

Dzban ceramiczny, kolor biały z kolorowym motywem roślinnym.

fot. Przemysław Walczak

Forma dzbana należy do tych „idealnych”, występujących w różnych częściach świata, które mogą ulegać jedynie modyfikacjom wysokości, szerokości czy kształtu ścianki. Dzbanek do dzisiaj przedmiot codziennego użytku, przydatny do przechowywania i podawania różnych płynów: wody, wina, napojów, a bardziej zdobny spełniający w mieszkaniu funkcję dekoracyjną.

Dzban ceramiczny, kolor granatoewy ozdobiony wzorami.

fot. Przemysław Walczak

Liczba dzbanów zgromadzonych w magazynach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie (932 obiekty określone jako „dzban” i „dzbanek”) pokazuje, jak ta forma może dominować w muzeum. Ale patrząc na nie szerzej, dzbanów jest w muzealnych zakamarkach jeszcze więcej. Występują przecież nie tylko jako naczynia ceramiczne, ale również wyplecione z korzenia, co ciekawe również nadające się do przenoszenia wody. W kolekcjach znaleźć można także wielkanocne „dzbanuszki-wydmuszki”, niegdyś tworzone i ozdabiane z wielkim pietyzmem, a dziś wykonywane nierzadko przez dzieci w ramach zajęć plastycznych w okresie wielkanocnym.

Etnograf może przytoczyć formalną definicję „Dzban – naczynie o średnicy wylewu większej lub zbliżonej do średnicy dna, z uchem, niekiedy z wymodelowanym na krawędzi dziobkiem. Dzban tzw. bacowski posiada jednostronnie spłaszczony brzusiec, dostosowany do transportu mleka na plecach”.

Lecz każda rzecz, także dzbanek, może pełnić różne role i występować w różnych kontekstach. Dzban oczywiście w pierwszej chwili rozumiemy jako rodzaj wyrobu garncarskiego o zdefiniowanych cechach. Lecz jest on również przykładem wytwórczości określonego człowieka, który nieświadomie może zostawić na swoim wytworze ślady „lepszego” lub „gorszego dnia” w postaci choćby drobnych niedociągnięć.

Dwa dzbany ceramiczne, jeden biały z motywem dekoracyjnym, a drugi granatowy.

fot. Przemysław Walczak

Dzban bywa również pamiątką zakupioną i przywiezioną z jakiejś miejscowości lub precjozum znalezionym na targu staroci. Jest w tej sytuacji pewną zdobyczą, lecz może być również rodzinną relikwią – dzbanem używanym przez mamę, babcię czy ciocię. Z trzeciej strony może być prezentem od kogoś – czasem potrzebnym bardziej, czasem mniej. Ostatecznie dzbanek często jest po prostu zwykłym dzbankiem, kupionym sklepie. w którym podajemy lemoniadę lub sok.

Od niedawna dzban może oznaczać jednak jeszcze coś innego. W roku 2018 w plebiscycie organizowanym przez Wydawnictwo Naukowe PWN słowo „dzban” zostało uznane młodzieżowym słowem roku. Wieloznaczność i bogactwo skojarzeń tego epitetu jest doprawdy imponująca, my jednak poprzestaniemy na wyjaśnieniu, że dzban w tym kontekście rozumiany jest najczęściej jako synonim pewnych określonych predyspozycji intelektualnych. Tym określeniem obdarzona może zostać również osoba, która w określonej sytuacji zachowa się niezgodnie z przyjętymi normami.

Badanie i szukanie kontekstów i związków człowieka z rzeczą jest dla etnografii interesujące. Rolą etnografa jest nie tylko formalny opis rzeczy, ale też zapis historii, działań oraz emocji z rzeczą związanych. Wówczas  nawet „zwykły” dzbanek może się okazać nośnikiem niezwykłych treści…

Tekst ten dostępny jest w formie podcastu: https://spoti.fi/3Tcij3R
Autorka bloga: Małgorzata Jaszczołt