Wystawa stała „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi”, otwarta w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie w październiku 2020 roku, stała się w 2024 roku przedmiotem naszych refleksji i działań, które pozwolą spojrzeć na reprezentowanie dziedzictwa kulturowego Afryki i Azji z nowej perspektywy.
Istotnym impulsem było spotkanie z naszą publicznością, w tym przedstawicielami społeczności i kultur, z których pochodzą prezentowane na wystawie obiekty. Zwrócili nam uwagę na nieadekwatny, uproszczony, czasem oparty na stereotypach i kolonialnych kliszach sposób przedstawiania kultur, tradycji i obiektów. Stojący za nim sposób myślenia wytwarzali podróżnicy, także polskiego pochodzenia, którzy przy ograniczonych perspektywach i wiedzy od XIX wieku próbowali poznawać kraje Afryki i Azji. Stali się oni bohaterami tej wystawy, a jej narracja została zbudowana w oparciu o ich spojrzenia.
Mając świadomość uchybień, braków i zniekształceń obecnych na ekspozycji, podjęliśmy działania interwencyjne, do których zaprosiliśmy osoby zainteresowane wystawą i szerzej – reprezentacją dziedzictwa kulturowego Afryki i Azji, w tym osoby będące przedstawicielami społeczności zamieszkujących te kontynenty.
Za pomocą komentarza tekstowego, wizualnego lub dźwiękowego osoby te odnoszą się do wybranego obiektu lub problemu obecnego na wystawie, a publiczność może poznać te treści dzięki umieszczonym w przestrzeni wystawy kodom QR oraz za pośrednictwem strony internetowej.
25 lutego 2025 na wystawie pojawiło się pięć pierwszych interwencji, pod którymi znajdują się komentarze tekstowe do wybranych obiektów i problemów. Przygotowywane są kolejne teksty, które będą pojawiać się regularnie, aż do zamknięcia ekspozycji „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi” w październiku 2027 roku.
Celem interwencji jest zniuansowanie dyskursu wytworzonego kilka lat temu, odzwierciedlającego perspektywę polskich podróżników. Wielogłos interwencji pozwoli na skuteczne wprowadzenie alternatywnych narracji, zróżnicowanie spojrzeń i interpretacji. Interwencje w zamknięte projekty wystawiennicze to stosowana w muzeach praktyka, która pozwala na wprowadzenie nowych treści po krytycznej analizie dokonanej z perspektywy czasu.
Proces, który zapoczątkowaliśmy i będziemy kontynuować w najbliższych latach, pozwoli na aktualizację treści wystawy „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi” zgodnie z nową wiedzą i aktualnymi wyzwaniami społecznymi. Jest częścią działań inspirowanych myślą postkolonialną i praktykami dekolonialnymi w muzeach, które podjęliśmy w ostatnim czasie. Należą do nich: krytyczny namysł nad genezą i historią kolekcji, badanie proweniencji zbiorów, konsultacje z przedstawicielami społeczności, z których pochodzą obiekty, dotyczące sposobów reprezentacji ich historii, kultur i dziedzictwa. Działania te poprowadzą nas także w kierunku koncepcji nowej wystawy stałej, która zastąpi „Afrykańskie wyprawy, azjatyckie drogi” i pozwoli poznać trudne i niejednoznaczne historie obiektów w kolekcji PME.
Interwencje na wystawie stałej są częścią programu „Wbrew stereotypom”.
Program został objęty patronatem medialnym przez:
